Küresel salgın, dünyaya bakışımızı değiştirdi büyük oranda. Son yüzyıldır şehre doğru devam eden akın, bundan sonra köylere doğu olacak gibi. İnşallah bu hareketlenme, şehrin insanını, beton yığınları ve kapitalist kirleri ile beraber taşımaz kırsala.
Süreç, öyle hemen bugünden yarına tamamlanmayacak belli ki. Yine uzun yılları kapsayan bir eğilim olarak devam edecek, diye düşünüyorum.
Yapaydan, doğala ilgimiz arttı her alanda. Helal kavramı, artık sadece dindar kesimin diyalektiği değil. Evlerde kalmak, birbirinden uzaklaşmış yakınların silkelenmesini sağladı. İnsan, insanın değerini anladı. Birimizin mutluluğu hepimizin mutluluğu, birimizin kaybı hepimizin kaybı, düşüncesi zamanla davranışlara da yansıyacak muhtemelen.
Bütün bunlar olurken dilde kirlenme ve pespayelik devam ediyor maalesef. Dilimizde karşılığı olan pek çok yabancı kelime, özellikle tıp terimleri, yaşlı teyzelerin bile günübirlik sözlüğüne girdi. Kaldı ki gençler zaten dünden razı. E biraz özenti olduğumuzu söylemek, abartı olmaz herhalde.
Korona sadece insana bulaşmadı, dile de bulaştı. Şu kelimelere bakar mısınız: pandemi, enfekte olmak, korona pozitif, kontamine, endemi, entübe, izolasyon, kit, hijyen…
Yazımızın konusu olan kelime: Sosyal mesafe.
Yediden yetmişe herkesin dilinde. Haberlerde, internette, yetkililerin dilinde…
Nedir “Sosyal Mesafe” derseniz, sözcük takımı olarak, Türk Dil Kurumu Sözlüğünde karşılığı yok.
Mesela “Sosyal Değerler” kavramının karşılığı var: “Toplumun fertlerini birbirine yaklaştıran, bir arada tutan, toplumun devamını sağlayan temel yargılar, değerler.”
“Sosyal Adalet” kavramının da karşılığı var: Toplumun değişik kesimlerinde hayat standardı, gelir düzeyi vb. birtakım ölçülerin fırsat eşitliği çerçevesinde dikkate alınmasıyla sosyal alanda sağlanan denge durumu.”
“Sosyal Mesafe” kavramının sözlükte bir karşılığı yok.
Sözlükte karşılığı yok da toplumdaki karşılığı ne peki?
İki insan arasındaki fiziki mesafe. Evet, hemen hemen bu anlamda kullanmaktayız. Bu anlam için “Sosyal Mesafe” kavramı doğrumu sizce?
Yine Türk Dil Kurumu Sözlüğüne bakacak olursak:
Sosyal: Fransızca “social” kelimesinden dilimize geçmiş, yerleşmiş, “Toplumsal” anlamında kullanılmaktadır. Eskiden “içtimai” derdik.
Mesafe: Arapça kökenli olup “ara, aralık, uzaklık” anlamındadır.
Sosyal ilişkiler illa fiziki birliktelikle sağlanmaz. Fiziki yakınlık ve birliktelik önemlidir şüphesiz. Hatta vazgeçilmezdir. Sosyal ilişkileri oluşturan; dostluk, arkadaşlık, mahallelilik, akrabalık gibi temel kavramlar mutlaka korunmalıdır. Sadece davranışta değil dilde de korunmalıdır.
Geçmiş yüzyılı düşünecek olursak, her şeyin önce dilde başladığını sonra hayat geçtiğini rahatlıkla görebiliriz.
“Söylediklerinize dikkat edin, düşüncelere dönüşür. Düşüncelerinize dikkat edin, duygularınıza dönüşür. Duygularınıza dikkat edin, davranışlarınıza dönüşür. Davranışlarınıza dikkat edin, alışkanlıklarınıza dönüşür. Alışkanlıklarınıza dikkat edin, değerlerinize dönüşür. Değerlerinize dikkat edin, karakterinize dönüşür. Karakterinize dikkat edin, kaderinize dönüşür.” der Gandi
Her şey bir sözle başlıyor. Dilden çıkıp hava zerrelerince kulağa taşınan bir söz ile…
Aramızda, anlam itibariyle, sosyal mesafe olmamalı, olmadı da. Küresel salgın sürecinde tüm dünya gördü, gönlü engin insanlar olduğumuzu. Yaşlılarımıza, muhtaçlarımıza nasıl sahip çıktığımızı âlem gördü. İmkânı ve fırsatı olan herkes, Vefa Destek Gurupları başta olmak üzere, yardıma koştu. Memuru, polisi, askeriyle herkes…
Gelin, kavramlarımızı düzeltelim ki niyetimiz de bozulmasın. Biz, toplumu önemseyen bir medeniyetin evlatlarıyız. Sosyal mesafe, dilde de olsa, olmaz. Başka bir şey diyelim aldığımız tedbire.
Tedbir elbette önemlidir. Aramızda iki metre de olsun, üç metre de. Bilhassa riayet edelim bu kurala. Ancak bireyselliğin getirdiği sorunlarla boğuşan batı toplulukları gibi olmamak için daha uygun bir kavram bulalım.
Zaman zaman “Fiziki Mesafe” veya “ Fiziksel Mesafe” dendiğini duyuyorum. Koronadan sonraki ilk Cuma hutbesinde de yanlış hatırlamıyorsam, bu kavram kullanılmıştı. Bizim caminin imamı mı özellikle kullandı yoksa hutbe metninde mi vardı, bilmiyorum. Sonuçta daha doğru bir kullanım olduğunu düşünüyorum.
Dünyayı tasarımlamaya çalışan küresel kapitalizm; bireyselliği arttırmak ve insanları yalnızlaştırmak istiyor. Dayanışmayı, yardımlaşmayı bitirmeyi hedefliyor. Böylelikle daha kolay yönetilebilen, kendilerine bağımlı insan modelini “yaratmak” istiyor.
Dikkat edelim. Birlik ve beraberlik içinde yardımlaşarak yaşamak bizim genlerimizde var. Bunu kelime düzeyinde bile olsa kaybetmeyelim. Sosyal Mesafe yerine Fiziksel Mesafe kavramını kullanalım.
Sonuç olarak, tedbirli olalım. Temizlik kurallarına dikkat edelim. Gerektiğinde maske de takalım, fiziksel mesafemizi de koruyalım diğer insanlarla ama gönüllerimizi bir olsun. Sosyal birlikteliğimiz, dayanışmamız, kardeşliğimiz hep devam etsin.
Sosyal olmaya devam edelim. Hem de fiziksel mesafemizi koruyarak.
İzzet Irmak