"İki haslet vardır ki bunlar münafıkta bulunmaz :
Güzel siret ve ahlak ile din ilmi." (Tirmizi)
Siret;
Bir kimsenin ahlâkı, seciyesi, karakteri, dışa akseden davranışıdır.
Karşıtı: Surettir.
Siret surette tezahür eder.
Hüsn-i sûret kābiliyyet-i sîrete alâmettir (Naîmâ).
Sîreti sûrette mümkündür temâşâ eylemek / Hâil olmaz ayn-ı irfâna basîret perdesi (Kemterî).
Sîretin nâ-pak ise hayr umma çık germâbeden / Evvelâ tathîr-i kalb et sonra tathîr-i beden (Recâîzâde M. Ekrem).
Bazen de siret(iç) sûrete (dış görünüşe) uymaz yani iç yüzü dış görünüşüne uymaz, göründüğü gibi olmaz.
Sureti iyi görünür içi kötü olur. Dışı İnsan içi hayvan tabiatlı olur.
Nitekim Hüseyin Avni şöyle der;
“İnsanların çoğu insan sûretine sahiptirler fakat mânâları itibarıyla insan değildirler. Hiç şüphe etmeyesin ki bu böyledir. Çoğu hakikatte eşek ve öküz ve kurt ve kaplan ve yılan ve akrepdirler. Her şehirde sûreti ve mânâsı insan olan sayılı kimse vardır.”
Bu durum Ahirette alenileşecektir.
Muaz b. Cebel’den rivayet edilen bir hadiste, insanların kısım kısım sınıflar halinde haşrolunacakları bildirilir. Bunlardan bazıları maymun, domuz suretinde, yüz üstü sürünerek, kör olarak… haşrolunanlardır.
Hadisin devamında maymun suretinde haşrolunanların nemmâm (söz taşıyan) kimseler olduğu, domuz suretinde haşrolunanların rüşvet ve haram mal yiyenler olduğu… ifade edilir. (Geniş bilgi için bk. Tezkiretu’l-Kurtubî, Haşir bahsi)
Dünya hayatında da benzer durumlar olmuştur. Kur’ân-ı Kerim’de bildirildiği üzere, bazı kavimler ceza olarak, maymun ve domuz suretine çevrilmiş ve fazla yaşamadan ölüp gitmişlerdir. (Bakara, 2/65-66; bk. Razi İbni Kesir, ilgili ayetlerin tefsiri)
"Maymundan insan olan yok, ama insanlardan maymun olan vardır. Allah-u Teâlâ, günaha devam ettiklerinden İsrailoğulları’ndan bir kısmının suretlerini bir gece içinde maymuna çevirdi." (Mahmud Efendi Kaddesellahü Sirrahu)
Peygamber Efendimiz (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ümmetinin suretinin değişmemesi için dua etti onun için bu ümmette suret değişikliği olmuyor.
فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَا نُهُوا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِـ۪ٔينَ
“Yasaklandıkları şeylerden vazgeçmeye yanaşmayınca da onlara ‘aşağılık maymunlar olun’ dedik.” (Araf Suresi: 166)
Demek ki haram irtikâp etmek insanı insanlıktan hayvanlığa tebdil ediyor. Peygamber Efendimiz Mevla’ya yalvardı:
“Yâ Rabbi! Evvelki ümmetler asi olunca yedi sene yağmur yağdırmadın, kıtlık verdin, onlar açlıktan, yılan, çıyan, akrep, kurbağa ne bulduysa yediler. Benim ümmetime yapma Yâ Rabbi” dedi. Mevla Teala :”Tamam” buyurdu. Peygamberimiz: “Ya Rabbi! Eski ümmetler asi olup bir günah işlediklerinde onların suretlerini maymun, hınzır ederdin benim ümmetimi yapma” dedi Mevla Teala “Tamam, suretlerini çevirmem ama siretlerini çeviririm.” buyurdu. Efendimizin duası zahire kabul oldu.Zahiri insan kaldı ama batını hayvana çevrildi. Gören onu insan zannediyor.
Peki soruyorum size bir insan hınzıra dönüşse ona Kuran’ı hatmetseniz anlar mı? Anlamaz. Ne kadar vaaz etseniz tesir etmez. İşte manada hınzır olanlar da vaazdan anlamaz. (Sohbetler)