İnsan doğası gereği her zaman daha iyi daha mutlu ve daha rahat olmanın peşindedir. Ama ya geçmişe takıntı veya gelecek kaygısı ile dolu geçer günler. Günümüzde birçok insan içinde bulunduğu durumdan, memnun değil, ama istediği koşulları oluşturmak için gerekli adımı atma da çekimser. Şikâyet, tembellik, hiçbir şey yapmadan ve kimse beni anlamıyor düşüncesi ile heba olup giden günlerdeyiz. Problem çözme, yaşanmışlıklarla öğrenilenlerin yeni durumlara uygulanması demektir. Bazen yaşanmışlıklarda öğrenilenler problem çözümüne yetmeyebiliyor. Ayrıca, problem çözme, bireyin tecrübesi, psikolojik uyumu, kendine güveni, iletişim becerileri ve karar verme stilleri ile akademik ve sosyal özsaygısı ile ilişkilidir. Bu durumda kişinin yaşam tecrübesi azlığından veya karşılaşılan problemin gerçekten yeni ve çok farklı olmasından kaynaklanabilir. Aslında yaşanan her acı, zorluk ve güçlükler insanı daha büyük sorunlarda rahat çözüm bulması için araç olurlar. İnsan sorunlarla ne kadar sık karşılaşmış ise o kadar rahat problem çözer hale gelir. Bu durum, sınava çalışan birinin yeni soru tiplerini tanıması ve sorulara yaklaşımı öğrenmesi için çok ve çeşitli soru çözmesine benzer. Çünkü beyin neye alışır nasıl alışıyorsa kadar ekili ve rahat çalışıyor. Eğer problemlerden yakınılıyorsa geçmişte problemler çözülmüş, ama o kişide çözüm becerisi gelişememiş demektir. Aile, eş, dost arkadaş problemleri o kişinin yerine çözmüş demektir. Böyle bir kişi yalnız kaldığında (ki herkes bir gün yalnız kalacak) problem çözmek istese bile çözemeyecektir. Birey, herhangi bir sorunla karşılaştığında, kapasitesi çerçevesinde problemle baş etmeye çalışır. Kişiler görmezden gelme, kendiliğinden çözülmesini veya birinin çözmesini beklemek gibi farklı yollar seçebilir. Ancak o problem, sahibi hareket geçmedikçe çözülemez. Bazıları buna kader deyip kabullenmeye çalışsa da, kader pasif kalmak demek olmayıp gayret ister. Hep olumsuzluk, başarısızlık veya problem yaşayanlar “bu benim kaderim” demeden önce değiştirmesi gereken şeylerin farkına varmalıdır. Değişmesi gereken şey ise genel olarak en çok şikâyet edilen konularda ki davranış, tutum veya bakış açısında saklıdır. Çözüm, kişideki istenmeyen sonuçlara neden olan alışkanlık, bakış açısı veya özelliğin değiştirilmesi ile mümkün olur. Sabahları işe geç kaldığı için problem yaşayan birinin kader demek yerine, çalar saat alıp, akşam erken yatmak gibi gerekli koşulları sağlamak üzere gayreti çözümü sunacaktır. Bu örnek basit olabilir ama daha karmaşık problemlerde asıl nedeni bulmak için günlük tutmak önemli fayda verecektir. Günlük tutarken her gün yaptığı davranışları, karşısına çıkan tepkileri, kullandığı kelimeleri, neler yaptığı ve neler yaşadığını yazmalıdır. Sonra her akşam o defteri açıp ilk günden o güne değin nelerin tekrar ettiğine bakmalıdır. Hz. Mevlana’nın öğrendim şiirinde
“Okumayı öğrendim,
Kendime yazıyı öğrettim sonra
Ve bir süre sonra yazı, kendimi öğretti bana.” der.
Bu yazma ve yazdıklarını her gün yatmadan önce okuyup en baştan tekrar edip gruplamak, istenen-istenmeyen davranışları görmek farkındalığı getirecektir. Problem çözümünde farkındalık, tanımlama, hedef ve amaç, çözümler, muhtemel sonuçları sıralama, doğru çözüm seçimi, hareket planı oluşturma ve uygulama gibi bazı standart adımlar vardır. Bundan sonra problem ile ilgili bilgilerin toplanması, çözüm seçeneklerinin problemin farklı açılardan detaylı olarak tartışılarak ortaya konulması ve kişiye uygun en uygun seçeneğin belirlenmesi gerekir. Problem yaşayan bir kişi çözümü istemek, başlamak ve sürdürmek konularında yardım ve destek bulabilseler iş kolaylaşır. Geçmişte olumsuz olaylar yaşanmış ise bunların değişmesi mümkün değildir. Ama kişinin olaya bakış açısı, yüklediği anlam ve yorumun değişmesi, kişinin sonraki yaşamında büyük bir değişime rahatlamaya sebep olacaktır. Evet, gelecekte karşımıza çıkabilecek problemleri bu tekniklerle çözebilir, hatta problem ortaya çıkmadan, önleyebiliriz. Ama geçmişteki yaşanmış problemlere aynı teknikler sonuç veremez. Geçmişteki yaşanmış problemlere onlara yüklediğimiz anlamı ve onlara bakış açımızı değiştirecek çözüm yolları gerekir.