Biri bin edenler
İnsan faktörü bir işletmede "biri bin, bini de bir edebilen" en önemli üretim faktörüdür . Gelir yaratıcı ekonomik faaliyetlerde bireysel bilgi, beceri ve nitelikler üretim sürecinin en önemli bileşeni olarak kabul edilmektedir. Sonuç başarı ve karlılıkta fiziki sermayenin yanı sıra beşeri sermayenin eğitimle sağlayacağı potansiyel katkı önem kazanmaktadır. Uzun dönemde ekonomik büyümenin en önemli itici gücü olarak beşeri sermaye konusu hayvancılıkta da öne çıkmaktadır. Çünkü tüm alanlarda ekonomik büyüme için beşeri kaynakların önemi vurgulanmaktadır ve bu konuda yatırım yapılması önerisi öne çıkmaktadır. Hayvancılık beşeri sermayenin üretime etkisinin çok olduğu bir sektör olup beklenen fayda sistemin temel dinamiklerinin etkin olarak harekete geçirilmesiyle mümkündür. Yatırımcıların göz bebeği olan hayvancılık hızla büyüyen ve bir sektör olarak beşeri sermayenin çok etkili olduğu ve teknik bilgi kullanımın gerektiren bir alandır. Yavru bakımı, yemleme, yem hazırlama, sağım, temizlik ve yönetim kararları gibi teknik kararların gün içinde süreklilik gösterdiği bir iş koludur. Ancak her bir sürü yönetim kararı etkisin uzun vadede işletme yıllık gelirini değiştirmekte ve kararlardaki başarının ölçümü zor olmaktadır. Mesela ineklerin buzağılamadan 115 gün sonra geçen boş gün sayısı her gün için 2 dolar kayıp demek olup bir inek için bu kayıbın bir yıldaki toplam miktarı ise süt verim miktarına bağlı olarak 115 ile 179 dolar arasındadır. Bu 100 baş sağmal inekle çalışan bir sürüde 11.500-17.900 dolara çıkmaktadır. Ancak hataların farkına varıldığında işletme karlılığı sekteye uğramış olmaktadır. Beşeri sermaye sürü yönetim kararları ve uygulamalarla verim üzerindeki etkisi ile işletme karlılığını değiştirmektedir. Uzman bakışı bir çok kaybı önleyerek karlılığı yüksek tutabilmektedir. Örneğin süt sığırlarında topallık oranının % 13 ile % 58 arasında değiştiğini yapılan çalışmalar göstermektedir. Ayak hastalıklarının ortak göstergesi ise hafiften şiddetliye değişen topallıklar hayvanın refahını etkileyerek ve karlılığı azaltan önemli bir faktördür. İngiltere’de bir topallık vakasının tedavisi (ilaç ve veteriner hekim) için 43,97 dolar harcanırken, topallık vakasının toplam maliyeti 320,25 dolardır. Oysa topallık da birçok hastalıkta olduğu gibi erken teşhis ile önlenebilmekte ve verdiği zararında önüne geçilebilmektedir. "Bir mıh bir nal kurtarır; bir nal bir at kurtarır; bir at bir er kurtarır; bir er bir cenk kurtarır; bir cenk bir vatan kurtarır" olarak da geçen zincirleme atasözü "nalbantın" önemine yaptığı vurguyla da özeldir. Oysa hayvancılıkta hala "beşeri sermaye" çalışan faktörü konusu göz ardı edilmektedir. Hayvana doğru yaklaşımı bilmeyen bu konuda eğitim almamış çalışan hiç farkında olmadan önce kendine, sonra işletmeye ve son olarak ülke hayvancılığına zarar verebilmektedir. Eğer hayvancılığımızdaki verim düşüklüğüne sadece hayvan açısından bakarsak cevabı yanlış yerde aramış oluruz. Oysa cevap sistemin bütünündedir. Karlılıkta tüm bileşenlerin doğru şekilde zinciri tamamlaması şartı vardır. Çünkü, tüm ekonomik faaliyetlerin temel amacı olan kârlılık bir işin her aşamasının doğru yapıldığının da kanıtıdır. Eğer bir işletme kâr ediyorsa birçok doğruyu aynı anda yapabiliyor demektir. Sürüyü doğru yönetiyor, doğru hayvan bakım besleme ile doğru yaklaşımı doğru çalışanlarla, verimli çalışıyor, uygun fiyatla satıyor, müşterisini memnun ediyor demektir. Bunların bir tanesi eksik olsa işletmenin kârlılığı azalır hatta yok olur. Bu noktada yetişmiş eleman arayışı öne çıkıyor.
Hayvancılığı gelişmiş ülkelerde çalışanların (1) hizmet içi eğitim (2) sertifika programları ve (3) burs temini yaygın uygulamalardır. Hayvancılık işletmelerinde çalışanın işini gereği üzere yapması, işletme ortamına uyumu, yapıcı bir üye olarak katkıda bulunabilmesi için gerekli davranış örüntüleri gerekir. Ancak bu konuda hayvancılık işletmelerinde nitelikli elemanlara gereği koşullar ve çalışan haklarının temini de göz ardı edilmemelidir. Çünkü hayvancılık gece gündüz ağır koşullarda yapılan iş kollarında "beşeri sermaye", iş memnuniyeti çalışan, iş veren ve ülke ekonomisi için kazanç demektir.